Jak przygotować dziecko na rozwód rodziców

Jak przygotować dziecko na rozwód rodziców? Rozwód, rozstanie, wyprowadzka jednego z rodziców, to przeżycie ekstremalnie trudne nie tylko dla dwójki dorosłych. To trauma przede wszystkim dla dziecka. Rzadko kiedy pary rozstają się bez konfliktu, w spokojnej atmosferze i akceptacji wszystkich stron. Nie ma się też czemu dziwić, gdyż skrajne emocje wpływają na efektowność reakcji ale niekoniecznie na racjonalizację sytuacji. Czy można więc zminimalizować straty i przygotować dziecko na rozwód?

Jak się pewnie domyślasz, jest to bardzo trudne. Dlaczego? ponieważ będąc w środku rozpadającego się świata, który miał trwać, naturalnym jest, że szukasz winnych. Chcesz ukarać tych, którzy w twoim mniemaniu przyczynili się do tej katastrofy. Nic przecież tak nie wpływa karząco na partnera, jak gra jedynym pozostałym wspólnym dobrem jakim jest – dziecko…

Nie ma znaczenia kto jest ofiarą, a kto winnym

Gra zazwyczaj ma tylko jedno zadanie – zadać ból. Samonakręcająca się spirala wzajemnych oskarżeń nienawiści podczas rozwodu rodziców wciąga dziecko. Pozostawia go z silnie poranioną psychiką i nigdy nie wyleczoną traumą. Czy więc masz na siłę ratować swój związek ze względu na dziecko? Nie! Bywają sytuacje, w których jedynym dobrym wyjściem, sprzyjającym rozwojowi dziecka jest rozstanie jego rodziców (np. w rodzinach przemocowych). Warto jednak żebyś zadał  sobie pytanie co zrobić, żeby rozstać się z jak najmniejszą stratą zasobów psychicznych twojej rodziny.

Jak przygotować się do rozwodu?

Po pierwsze zanim zdecydujesz się na rozwód, spróbuj opanować emocje i na zimno przeanalizować swoją relację. Zanim odejdziesz, pomyśl, czy jest to twoja ostateczna decyzja, nie podejmuj jej nagle i pochopnie. Po drugie, zapoznaj się z prawem. Zasięgnij porady prawnej, dowiedz się jak wyglądają obowiązki i prawa rodzica. Po trzecie, załatw najpilniejsze sprawy.

Bez względu na to jak chłodno to brzmi, lepiej wszystko zaplanować, niż odejść nagle. Daj dziecku szansę, aby oswoiło się z sytuacją. Przygotuj je na rozwód. Mało jest gorszych rzeczy dla dziecka niż ta, kiedy obudzi się rano i dowie, że taty (mamy) nie ma. Nie ma też wszystkich jego rzeczy. Twoje dziecko musi wiedzieć co się dzieje na tyle na ile jest w stanie to zrozumieć w swoim wieku. Niemowlęta nie mają zrozumienia sytuacji, ale dwu-, trzylatki, przedszkolaki już rozumieją, że jedno z rodziców z nimi nie mieszka. Nie rozumieją tylko dlaczego. Starsze dzieci rozumieją czym jest rozwód, ale częściej mogą okazywać brak akceptacji lub obwiniać siebie o rozpad rodziny. Oboje powinniście więc wyjaśnić dziecku to co się dzieje w waszym związku.

Choć ten moment jest trudny często pozwala dziecku pomóc zaakceptować sytuację ze względu na okazaną jedność rodziców. Ważne jest żeby zwracać się komunikatami nie obwiniającymi nikogo, ani tym bardziej nie pozwolić, żeby dzieci poczuły się winne. Starajcie się stosować zwroty „my”, dla podkreślenia wspólnoty, którą dla dziecka wciąż jesteście.

Negatywne emocje przy rozwodzie

W trakcie rozwodu wielokrotnie pojawią się sytuacje przekraczające twoje możliwości adaptacyjne. Nie raz puszczą ci nerwy i okażesz swoją złość lub rozpacz. Nie jest to dla nikogo dobre, ale z całą pewnością nie unikniesz trudnych chwil i negatywnych emocji. Gdy nie  dajesz rady, staraj się nie okazywać dziecku swojego strachu, bezsilności, złości, zwłaszcza gdy wiesz, że gdy emocje opadną, dziecko z nimi zostanie, nie wiedząc jak sobie poradzić.

Jeśli już zdarzy ci się zrobić czy powiedzieć za dużo, wyjaśnij dziecku czym było to spowodowane. Podpowiedz mu jak sobie z taką sytuacją poradzić. Tylko dojrzała emocjonalność pozawala poradzić sobie w trudnych chwilach, dziecko dopiero się tego uczy, a najlepiej nauczy się od rodziców. Staraj się unikać sporów, których świadkiem jest dziecko. Jeśli mimo wszystko nie możesz się porozumieć, skorzystaj z mediacji rodzinnych. Celem takich mediacji jest ustalenie i przyjęcie wspólnego, dobrowolnego porozumienia. Im szybciej to porozumienie nastąpi, tym mniej przykrych słów zostanie powiedzianych. Nie dasz się tym samym wciągnąć w długi i wyczerpujący proces sądowy, który zawsze wiąże się z ogromną stratą czasu, sił i zdrowia.

Dziecko po rozwodzie

Rozwód i co dalej? Często rozstający się rodzice mieszają swoje dziecko w swoje sprawy, przez robienie z dziecka szpiega, posłańca lub swojego sojusznika w walce z mężem/żoną. Stawiamy w ten sposób swojego potomka w określonej pozycji, przeciwstawnej do drugiego rodzica.

Nie pytaj dziecka z kim chce mieszkać lub z kim wyjechać na wakacje. Kiedy dziecko jest małe potrzebuje kochać i być kochane przez oboje rodziców, chce spędzać czas z obojgiem. Z wiekiem samo będzie podejmować decyzje z kim i ile czasu chce spędzać. Możesz być pewien, że twoje dziecko samo zaobserwuje, które z rodziców manipuluje. Jeśli widzisz takie oznaki porozmawiaj z byłym mężem/żoną. Unikniecie w ten sposób sytuacji w której dziecko zacznie się wycofywać z relacji z obojgiem z was. W rozmowie staraj się utrzymać jeden temat, jeden problem i nie wracaj do przeszłości. Jeśli sprawa wymaga głębszego wyjaśnienia spotkaj się z byłym partnerem na neutralnym gruncie bez obecności dziecka.

Starajcie się ustalać wspólnie decyzje dotyczące wychowania (szkoła, zajęcia, wyjazdy, opieka zdrowotna itd.), zadbajcie o regularne spotkania z drugim rodzicem. Nigdy nie mów źle o drugim rodzicu przy dziecku, ani nie łudź dziecka możliwością powrotu. Nie obiecuj czegoś, co wiesz, że się nie wydarzy. To co dla Ciebie wydaje się oczywiste, dla dziecka też musi takie być.

Jaki wpływ na dziecko ma rozwód?

W zależności od wieku, dziecko różnie może czuć się z rozstaniem rodziców. Staraj się zawsze reagować jeśli Twoje dziecko zacznie wykazywać cechy regresji rozwoju. Jeśli maluch w wieku około 3-5 lat zaczyna moczyć się w nocy, ssać kciuk, lub też ma wzmożoną potrzebę przytulania się i nie akceptuje rozłąki nawet na chwilę – są to cechy regresji. Warto wtedy zasięgnąć porady psychologicznej.

Dziecko w wieku 6-12 lat częściej odczuwa lęk, tęskni, popłakuje i może wykazywać złość na rodzica, którego obwinia o rozpad związku. Może przeżywać głębokie poczucie żalu, straty. Może również zachowywać się agresywnie próbując rozładować nagromadzone emocje. Czasami pojawiają się dolegliwości bólowe o nieokreślonym źródle (ból głowy, brzucha). Może obniżyć się poczucie własnej wartości. Dziecko  traci wiarę we własne możliwości, co przekłada się na mniejsze osiągnięcia szkolne.

Młodzież w wieku 13-18 lat częściej odczuwa obciążenie emocjonalne,  które czasem prowadzi do obniżonej samoregulacji, a nawet autoagresji. Rodzić się też może poczucie odpowiedzialności za rodzica, który zostaje sam. Młody człowiek może być nieufny wobec innych ludzi i trwałości związków. Pojawia się chroniczne zmęczenie, problemy z koncentracją lub snem. Wszystkie te objawy w sposób podstępny wpływają na funkcjonowanie, odznaczając trwałe piętno na psychice. Umiejętne wsparcie, tworzenie od nowa relacji bezpiecznej, może pomóc w zdrowieniu dziecka, a także rodzica. W poczuciu odpowiedzialności i świadomości za siebie i dziecko łatwiej zaakceptujesz nową sytuację. 

Nie zwlekaj jeśli sam sobie nie radzisz. Szukaj wsparcia w poradniach psychologicznych, u psychoterapeutów rodzinnych.

Możesz także spróbować pomóc swojemu dziecku zapisując je do poradni  psychologii dziecięcej.

                                                                                                                              Autor tekstu:

mgr Sylwia Krasowska – psycholog