Kiedy kaszel to coś więcej niż infekcja?

Kaszel może być najczęstszym objawem schorzenia pochodzącego z układu oddechowego. Jego najważniejszą rolą fizjologiczną jest obrona naszego organizmu, poprzez oczyszczenie dróg oddechowych z nadmiaru zalegającej gęstej wydzieliny i ciał obcych. Często występuje u palaczy tytoniu, co   może wskazywać na poważną infekcję dróg oddechowych, lub nawet groźną chorobę przewlekłą. Także spotykamy go u osób chorujących na przeziębienie i anginę. Występuje również w chorobach zapalnych miąższu płucnego i nacieku płucnego o charakterze nowotworu złośliwego. Dlatego na podstawie samego objawu kaszlowego, trudno jest jednoznacznie stwierdzić jego prawdziwą przyczynę. Najważniejszą sprawą dla dorosłego człowieka jest zachować czujność i w przypadku niepokojącego nasilenia kaszlu, pilnie udać się do lekarza.

Kaszel – jego charakter i pochodzenie

Kaszel ze względu na czas trwania może być ostry (czas trwania do 3 tygodni), podostry (czas trwania 3-8 tygodni) i przewlekły (powyżej 8 tygodni). Ze względu na pochodzenie może być wywołany czynnikami płucnymi i poza płucnymi. Właściwa diagnoza przyczyny kaszlu jest istotna w podejmowaniu właściwego kierunku kolejnych badań i skutecznego leczenia. Dlatego powyższego objawu nie powinno się lekceważyć. W przypadku długotrwałego czasu trwania i zmiany charakteru kaszlu należy pilnie skonsultować się z lekarzem zajmującym się chorobami płuc i klatki piersiowej. Do grupy osób z wysokiego ryzyka, które powinny zachować czujność zaliczamy: palaczy tytoniu, pracowników przy obróbce azbestu, talku, osoby z rozpoznaną wcześniej chorobą płuc, a zamieszkującą obszary o wysokim wskaźniku zanieczyszczenia powietrza. Osoby, które w przeszłości chorowały na gruźlicę płuc, lub członkowie ich rodzin, którzy chorowali na gruźlicę. Osoby obciążone wysokim ryzykiem występowania raka płuca w rodzinie. W powyższym przypadku zmiana charakteru przewlekłego kaszlu występuje zwykle późno. Wiele osób bagatelizuje ten objaw. Zwleka ze swoją wizytą do lekarza, co może opóźnić diagnostykę i skuteczne leczenie w kierunku potencjalnego raka płuca.

Przyczyny kaszlu ostrego i kaszlu przewlekłego

Kaszel jest dolegliwością u człowieka przebiegającą w stadium różnych chorób. Zapalenie błony śluzowej górnych dróg oddechowych jest przyczyną występowania kaszlu ostrego. Za główną przyczynę odpowiada infekcja wirusowa lub bakteryjna. Chorobami, którym współtowarzyszy kaszel ostry to: przeziębienie, astma oskrzelowa, choroba alergiczna o nieustalonej etiologii, alergiczny nieżyt nosa, zaostrzenie przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, aspiracja ciała obcego do oskrzela, zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc. Kaszlem szczekającym definiuje się uporczywy kaszel przy zapaleniu krtani, któremu może towarzyszyć chrypka. Kaszel przewlekły jest przyczyną dyskomfortu, męczliwości i rozdrażnienia u człowieka. Częste przyczyny to astma oskrzelowa, choroba refluksowa przełyku, przewlekłe zapalenie oskrzeli, rozstrzenie oskrzeli, a także przerost migdałka gardłowego u dzieci. Innym rodzajem kaszlu jest postać poinfekcyjna, czyli pozostałość po przebytej infekcji.

Objawy współwystępujące

Objawy, które mogą towarzyszyć kaszlowi podczas choroby, mogą w pewnym stopniu wskazywać na potencjalny kierunek dalszej diagnostyki i leczenia. Są to: ból gardła, gorączka 38 C, katar, bóle głowy, bóle mięśni i stawów, zapalenie spojówek. Przewlekłe zmęczenie i ubytek masy ciała, przede wszystkim 10 kg w ciągu 3 miesięcy, brak apetytu. Trudność w połykaniu pokarmu. Ból w śródpiersiu w okolicy mostka, należy różnicować z nasileniem choroby wieńcowej.  Powyższe objawy wskazują na pilne udanie się na wizytę do lekarza. Kaszel z niewydolnością oddechową wymaga nawet przyjęcia do szpitala celem pilnej diagnostyki i leczenia.

Różnica między kaszlem suchym a mokrym

Zasadniczą różnicą jest fakt, że kaszel mokry przebiega bardziej gwałtownie. Pacjent dodatkowo odkrztusza dużą ilość wydzieliny. W przypadku kaszlu suchego istotne jest dla pacjenta uczucie drażnienia w tchawicy, bez odkrztuszania gęstej wydzieliny. Może towarzyszyć chrypka. Alarmującymi objawami są towarzyszące: krwioplucie, ropna treść wydzieliny z wysoką gorączką, długotrwały okres występowania kaszlu z ubytkiem masy ciała, brak apetytu, sinica skóry i błon śluzowych, niewydolność oddechowa.

Rola lekarza w diagnostyce i kierunku leczenia kaszlu. Podsumowanie

Główną rolą lekarza jest staranna i dokładna ocena pochodzenia objawu kaszlu u pacjenta, następnie zdiagnozowanie jej poprzez wykonanie szeregu badań obrazowych. Należy zacząć od prostego prześwietlenia klatki piersiowej badaniem RTG, do zaawansowanej techniki promieniowaniem jonizującym, wykonując badanie Tomografii komputerowej płuc. Osłuchanie płuc jest niewystarczającym badaniem do postawienia ostatecznej diagnozy, to jednak może wspomóc w wybraniu odpowiedniego kierunku diagnostyki. Zadaniem lekarza jest przekazanie choremu planu diagnostyki w kierunku podejrzanego schorzenia płucnego i zastosowanie skutecznego leczenia farmakologicznego, chirurgicznego, po ustaleniu rozpoznania. Najlepiej w jak najkrótszym czasie, od pierwszej wizyty pacjenta w gabinecie lekarskim.

Dr n. med. Tomasz Prystupa
Młodszy asystent klinicznego oddziału
Chirurgii klatki piersiowej USK 4 w Lublinie

Autor wielu prac naukowych z dziedziny chirurgii klatki piersiowej.
Uczestnik zjazdów o tematyce chorób płuc leczonych torakochirurgicznie
na arenie ogólnopolskiej i międzynarodowej. W CM Luxmed Doktor udziela konsultacji z dziedziny chorób płuc i schorzeń klatki piersiowej leczonych chirurgicznie.