Dieta w chorobie nowotworowej

Rozpoznanie choroby onkologicznej to dla Pacjenta nie tylko długi i skomplikowany proces diagnostyczno-terapeutyczny, ale także konieczność odnalezienia się w nowej rzeczywistości. Jednym z podstawowych aspektów codzienności życia chorego nowotworowego jest kwestia żywienia. Stan odżywienia organizmu jest istotnym czynnikiem w rokowaniach, dlatego dieta jest ważna na każdym etapie leczenia.

Wpływ nawyków żywieniowych na rozwój nowotworów 

Wraz z sukcesywnym spadkiem nikotynizmu w skali globalnej, złe nawyki żywieniowe (i będąca ich konsekwencją otyłość) stają się jednymi z najistotniejszych czynników ryzyka rozwoju nowotworów złośliwych. Nieproporcjonalnie wysoka podaż mięsa bogatego w oleje zwierzęce czy smażenie pokarmów w głębokim tłuszczu, mogą zwiększyć zachorowalność na raka jelita grubego, raka żołądka i raka prostaty. Jednocześnie, regularne spożywanie owoców i warzyw (w szczególności czosnku, kapusty, brokułu, kalafiora), a tym samym wysoka podaż kwasu foliowego, selenu, witaminy B12 i witaminy D, przeciwutleniaczy (np. karotenoidy i likopen) oraz umiarkowane spożycie chudego mleka i pełnoziarnistego pieczywa, mogą skutkować zmniejszeniem ryzyka wystąpienia raka piersi i nowotworów złośliwych całego układu pokarmowego, z jamą ustną włącznie.

Współczesna medycyna oparta na faktach (tzw. evidence based medicine), skupia się najczęściej wokół diety środziemnomorskiej, przy jednoczasowym wzroście zainteresowania wokół diety ketogenicznej. 

Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) uznała tę pierwszą w 2010 r. za „niematerialne dziedzictwo kulturowe Francji, Włoch, Grecji, Hiszpanii i Maroka”.

Dieta w chorobie nowotworowej

Dieta śródziemnomorska 

Dieta śródziemnomorska charakteryzuje się wysokim spożyciem: warzyw, roślin strączkowych, świeżych owoców, nierafinowanych zbóż, orzechów oraz oliwy z oliwek (zwłaszcza z pierwszego tłoczenia); umiarkowanym spożyciem ryb i nabiału, niskim spożyciem czerwonego mięsa oraz okazjonalnym spożywaniem alkoholu (głównie czerwonego wina) podczas głównych posiłków.

Mimo że wyniki dostępnych badań naukowych należy interpretować ostrożnie (z uwagi na szereg zmiennych takich jak: obszar geograficzny i związany z nim stopień zanieczyszczenia powietrza, styl życia, czynniki dziedziczne, pochodzenie żywności), dieta śródziemnomorska może wykazywać działanie ochronne przed wystąpieniem nowotworu złośliwego. Dzieje się tak szczególnie w przypadku dużego spożycia oliwy z oliwek oraz świeżych warzyw i owoców – dzięki właściwościom przeciwzapalnym i przeciwutleniającym tych pokarmów. Konieczne jest przy tym zwrócenie uwagi na niekorzystną rolę hormonów i antybiotyków obecnych w spożywanych produktach (np. estradiol, progesteron i androgen są uznane za rakotwórcze, podczas gdy oporność antybiotykowa, zmieniając florę jelitową przyczynia się do zwiększonego ryzyka raka jelita grubego). Zasadne jest również połączenie stosowanej diety z regularną aktywnością fizyczną.

Dieta ketogeniczna dla Pacjentów chorych na nowotwory

Dieta ketogeniczna opiera się na podziale tłuszczu i białka do węglowodanów w stosunku 3:1. Ograniczone spożycie cukrów prostych i złożonych skutkuje procesem utlenienia kwasów tłuszczowych do produkcji ciał ketonowych (z których najczęściej występującymi są kwas β-hydroksymasłowy, aceton i kwas acetooctowy), będących głównym źródłem energii dla organizmu. Spekuluje się, iż stosowanie diety niskowęglowodanowej może prowadzić do zmniejszenia insulinooporności, redukcji stanu zapalnego i zmiany ekspresji genów w taki sposób, aby zwiększyć potencjał przeciwnowotworowy.

Mimo iż badania w obrębie diety ketogenicznej są w tym momencie na wczesnym etapie, wstępne doniesienia naukowe sugerują możliwość zmniejszenia toksyczności chemioterapii, a tym samym wzrost jakości życia, zwłaszcza u chorych na nowotwory złośliwe ośrodkowego układu nerwowego.

Ważne!

Aspekt żywienia w chorobach nowotworowych powinien być uznawany za integralną część leczenia chorych na nowotwory złośliwe. Współpraca na linii pacjent – lekarz powinna obejmować próbę osiągnięcia trwałego, zdrowego i świadomego stylu życia, zwłaszcza w obliczu rozpoznania onkologicznego. Zbilansowana dieta, nastawiona na redukcję tzw. „pustych kalorii” w produktach wysokowęglowodanowych, wraz z regularną aktywnością fizyczną, może pomóc zarówno w zmniejszeniu ryzyka zachorowalności na raka, jak i w korzystniejszym przebiegu leczenia w przypadku jego rozpoznania.

dr hab. n. med. Karol Rawicz-Pruszyński
Chirurg, profesor Uniwersytetu Medycznego w Lublinie