Diagnostyka celiakii

Choroba autoimmunologiczna, charakteryzująca się zaburzeniami trawienia i wchłaniania jelitowego, związanymi z nietolerancją glutenu zawartego w zbożach – taką jednozdaniową definicją można określić celiakię, nazywaną też chorobą trzewną.

Choć jeszcze nie tak dawno uznawana była za chorobę małych dzieci, okazuje się, że coraz częściej dotyka osoby dorosłe, nawet 40-letnie i starsze. Kobiety stanowią 70% przypadków wszystkich zachorowań.
Badania prowadzone w ostatnich latach wskazują, że najbardziej prawdopodobną przyczyną powstawania choroby jest wada błony komórkowej enterocytów. Wymienia się także uwarunkowania genetyczne, a nawet silne infekcje żołądkowo-jelitowe, intensywny stres czy ciążę.

Czemu winien gluten?

Gluten, przenikając przez osłabioną barierę jelitową, wywołuje szereg reakcji ze strony układu immunologicznego – naciek błony śluzowej jelita cienkiego oraz pojawienie się w surowicy antyprzeciwciał. Działający toksycznie gluten prowadzi do zaniku kosmków jelita cienkiego, czyli malutkich wypustek błony śluzowej, odpowiedzialnych za wchłanianie składników pokarmowych. W efekcie, pokarm wchłania się w minimalnych ilościach, co prowadzi do wystąpienia różnorodnych objawów klinicznych. Mówimy wówczas o chorobie trzewnej, inaczej celiakii.

Najczęściej obserwowanymi symptomami są: przewlekła biegunka, powiększenie obwodu brzucha, utrata łaknienia, wymioty, wyniszczenie. W obrazie klinicznym pojawić się mogą objawy wtórne, np. niedokrwistość, krzywica, hipowitaminoza, nietolerancja białka mleka krowiego. Nieleczona celiakia prowadzi do poważnych problemów zdrowotnych – z osteoporozą, zaburzeniami psychicznymi i nowotworami układu pokarmowego włącznie.

Trudności diagnostyczne sprawia niema postać celiakii. Dotyczy ona głównie dzieci starszych i osób dorosłych. Mogą wystąpić objawy rzadko kojarzone z celiakią, jak chociażby skrzywienie kręgosłupa, niedokrwistość, opóźnione dojrzewanie płciowe, zapalenie jamy ustnej, opryszczka.
W Polsce wykrywa się zaledwie 3-5% zachorowań na celiakię. Pozostali chorzy cierpią, nie będąc świadomym swojej choroby. I chociaż celiakii nie można wyleczyć, to można z nią normalnie żyć, jeśli zastosuje się ściśle określone zasady.

Diagnostyka celiakii

W diagnostyce chorób autoimmunologicznych ważną rolę odgrywa badanie autoprzeciwciał. Dzięki nowoczesnym badaniom laboratoryjnym można rozpoznać bądź wykluczyć celiakię. Służą temu specjalne testy serologiczne, które wykrywają autoprzeciwciała produkowane w organizmie, w odpowiedzi na białka pokarmowe obecne w zbożach. To właśnie te przeciwciała powodują stan zapalny i niszczenie błony śluzowej jelit.

Test PolyCheck bada ilościowo stężenie 2 przeciwciał w surowicy pacjenta, których miano wzrasta w chorobach autoimmunologicznych: deamidowana gliadyna IgA, transglutaminaza IgA (tTG IgA). Test może być wykonany u dzieci i osób dorosłych, u których wywiad wskazuje na podejrzenie celiakii, u osób cierpiących na przewlekłe biegunki, spadek masy ciała, bóle brzucha, huśtawki nastrojów, niedobory żelaza i witamin. Można go wykonać u członków rodziny osoby chorej na celiakię, pacjentów z rozpoznaną chorobą autoimmunologiczną, osób z niedokrwistością, gdyż jest to jeden z objawów tej choroby.
Dzięki czułym markerom przeciwciała mogą być wykrywalne na wiele lat przed wystąpieniem objawów klinicznych celiakii. Dlatego pacjenci, u których stwierdzono obecność przeciwciał, powinni regularnie poddawać się badaniu.

Jedyną metodą leczenia celiakii jest stosowanie przez całe życie ścisłej diety bezglutenowej. Konsultacja u dietetyka pozwoli na właściwe ustalenie diety.

PAMIĘTAJ! Każdy wynik badania diagnostycznego powinien być interpretowany przez lekarza specjalistę. Tylko lekarz, w oparciu przede wszystkim o wywiad kliniczny i dodatkowo badania laboratoryjne, może postawić prawidłową diagnozę.