Smartfony, internet i … FOMO

Nasz czas jest cenny. A coraz więcej spędzamy go w internecie – pracujemy, kontaktujemy się z innymi, szukamy rozrywki i odpoczynku. Różne aktywności naszego życia przenosimy do sieci. Pomnażamy minuty i godziny spędzane online. Czy to FOMO?

Czym jest syndrom FOMO? – „Polacy a lęk przed odłączeniem”

FOMO – Fear of Missing Out definiuje się obecnie jako problematyczne użytkowanie internetu, rodzaj uzależnienia od mediów społecznościowych, smartfonów i komunikatorów online.

To lęk przed odłączeniem, wypadnięciem z obiegu, obawa, że coś nas ominie, gdy odłożymy telefon i nie będziemy online. To lęk, że inni w danym momencie przeżywają bardzo satysfakcjonujące doświadczenia, bawią się bez nas. To lęk przed byciem pozbawionym informacji.  Ten strach łączy się z potrzebą i chęcią bycia w stałej łączności z innymi, z potrzebą przynależności. Problem dotyczy znacznej liczby internautów i może dotknąć każdego, niezależnie od wieku. Dlatego trzeba wiedzieć, czym jest FOMO i zapobiegać.

Tematu FOMO nie można bagatelizować nie tylko z powodu jego powszechności, ale także z uwagi na codzienne nadużywanie smartfonów, internetu, głównie mediów społecznościowych, nomofobię. Różnorodność informacji docierająca z mediów cyfrowych powoduje szum informacyjny, który może przytłaczać i utrudniać skupienie na rzeczywiście ważnych wiadomościach, prowadząc do zwiększonego stresu i zmniejszenia efektywności ich przyswajania.

Według kolejnego już raportu „FOMO 2022. Polacy a lęk przed odłączeniem”, przygotowanego w 2022 roku przez ekspertów Uniwersytetu Warszawskiego oraz NASK dotyczącego FOMO wynika, że najbardziej narażoną grupą na jego niekorzystne skutki są nastolatki. Lęk przed odłączeniem od sieci i informacji, zdarzeń w mediach społecznościowych mocno odczuwa co trzeci młody człowiek, a nie doświadcza go jedynie 6% z nich.

Jakie zachowania i objawy powinny niepokoić? 

Warto reagować na niektóre zachowania, by ustrzec się przed problemem:

• Przymus noszenia telefonu cały czas,
• ciągłe kontrolowanie i reagowanie na wiadomości i powiadomienia,
• korzystanie z telefonu podczas codziennych czynności – zaraz po przebudzeniu, podczas posiłków, w trakcie spotkań ze znajomymi,
• poczucie pustki i niepokoju, gdy telefon milczy,
• długie godziny spędzane w mediach społecznościowych,
• kłopoty z koncentracją, problemy ze snem,
• wahania nastroju w zależności od różnych reakcji na materiały zamieszczane w sieci,
• częste porównywanie się z ludźmi obserwowanymi w sieci,
• posiadanie kont w różnych mediach społecznościowych.

W przypadku pozbawienia dostępu do świata online, osoby z wysokim FOMO odczuwają:

• niepokój, dyskomfort,
• stres,
• strach,
• samotność,
• objawy somatyczne: bóle brzucha, nudności, zawroty głowy.

Poza tym:

• zaniedbują obowiązki domowe, mają problemy w pracy, 
• osłabiają jakość relacji, lekceważąc rozmówców na rzecz poświęcania uwagi smartfonowi (phubbing),
• poprzez ciągłe porównywanie się z innymi, obniżają poczucie własnej wartości, doświadczają frustracji.

Jak zapobiegać FOMO?

Podstawą zdrowego funkcjonowania jest świadomość pozytywnych i negatywnych stron internetu i mediów społecznościowych. Zauważenie niepokojących zachowań powinno skłonić nas do podjęcia kroków, które będą zapobiegać problemowi. Co robić, jak zapobiegać?

• ograniczyć czas korzystania z internetu na rzecz aktywności ruchowej,
• rozwijać pasje i hobby (niezwiązane z mediami),
• budować i podtrzymywać relacje międzyludzkie,
• zadbać o siebie, o swoje zdrowie i wygląd fizyczny,
• dawać pozytywny przykład dzieciom i nastolatkom,
• spróbować JOMO.

Czym jest JOMO?

JOMO – Joy of Missing Out, czyli zadowolenie z ucieczki przed natłokiem informacji, eliminowanie bodźców poprzez ograniczanie aktywności w sieci i skupienie się na teraźniejszości. To styl życia z dala od zamętu i szybkiego tempa codziennego życia.

Dzieci, młodzież i FOMO

Badania każą działać

FOMO może dotyczyć każdego z nas. Narażone są dzieci i nastolatki. Badania NASK Nastolatki 3.0 z 2020 roku pokazały, że:

• nastolatki spędzają w sieci w czasie wolnym średnio 5 godzin i 50 minut dziennie, w dni wolne ten czas ulega wydłużeniu do 6 godzin i 10 minut dziennie
• co dziesiąty nastolatek (11,5%) w czasie wolnym jest aktywny w sieci ponad 8 godzin dziennie, a co piąty (21,3%) spędza tyle czasu przed monitorem w dni wolne od edukacji.
• co szósty nastolatek (16,9%) intensywnie korzysta z internetu w godzinach nocnych
• co trzeci nastolatek (33,6%) wykazuje się wysokim natężeniem wskaźników problematycznego użytkowania internetu (PUI), a trzech na stu – bardzo wysokim (3,2%).

 Podstawowe zasady postępowania

Gdy podejrzewamy, że dziecko używa internetu w problemowy sposób:

1. Zbadajmy sytuację i obserwujmy dziecko (jego rytm dnia, sposoby spędzania czasu, relacje z rówieśnikami, hobby)
2. Porozmawiajmy z dzieckiem koncentrując się na autorefleksji i pokazaniu różnic między rzeczywistością w mediach społecznościowych a doświadczeniami offline
3. Ustalmy zasady korzystania z internetu obowiązujące wszystkich domowników (np. strefy bez telefonów, nieużywanie smartfonów podczas posiłków i dwie godziny przed snem, wyzwanie – weekend bez telefonów!)
4. Wspólnie poszukajcie alternatywy (sport, hobby, ciekawe zajęcia offline)

Źródła:

Lange R. (red.), (2021), Nastolatki 3.0. Raport z ogólnopolskiego badania uczniów, Warszawa: NASK – Państwowy Instytut Badawczy.

Uniwersytet Warszawski, (2022), FOMO 2022, Polacy a lęk przed odłączeniem.