Życie kobiet bez strachu: Profilaktyka kobiecych nowotworów

Świadomość na temat znaczenia profilaktyki nowotworów rośnie, jednak wciąż zbyt wolno. Naturalnym jest, że próbujemy oddalić od siebie myśl o chorobie tym samym unikamy badań. Istnieje wiele psychologicznych i emocjonalnych czynników, które przyczyniają się do tego zachowania.  Strach przed diagnozą choroby, który może być ogromnie przytłaczający. Nikt nie chce słyszeć, że jest chory, zwłaszcza gdy wiąże się to z potencjalnie poważnymi konsekwencjami dla zdrowia lub życia. Istnieje także zjawisko zaprzeczania, czyli ignorowania objawów choroby lub przekonywania siebie, że wszystko jest w porządku. Zaniedbujemy badania profilaktyczne również z braku czasu, zajęte rodziną, pracą i innymi obowiązkami.

Październik jest miesiącem świadomości raka piersi. Jest to więc dobry czas, aby zadbać o siebie. Każdy ma realny wpływ na swoje zdrowie, jeśli jest świadomy i rozumie zagrożenie. W artykule wyjaśnimy zatem jak profilaktyka odpędza nowotwory.

Na czym polega profilaktyka?

Profilaktyka to z definicji zapobieganie. To działanie! w celu zapobiegania, redukowania ryzyka oraz utrzymania zdrowia i dobrej kondycji fizycznej i psychicznej. Profilaktyka może przyjmować wiele form, w tym:

Profilaktyka pierwotna:

To działania podejmowane przed wystąpieniem choroby lub problemu zdrowotnego, mające na celu zmniejszenie ryzyka jego wystąpienia. Przykłady to szczepienia przeciwko chorobom zakaźnym, edukacja zdrowotna, zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna i unikanie czynników ryzyka, takich jak palenie papierosów.

Profilaktyka wtórna:

To działania podejmowane po wystąpieniu problemu zdrowotnego lub choroby w celu wczesnego wykrycia, leczenia i ograniczenia jego skutków. Przykładem może być badanie mammograficzne w celu wykrycia raka piersi we wczesnym stadium.

Profilaktyka trzeciorzędna:

To działania podejmowane w celu zapobiegania powikłaniom i nawrotom po przebytym problemie zdrowotnym. Przykładem jest kontrola po leczeniu cukrzycy w celu uniknięcia powikłań.

Profilaktyka nowotworu piersi u kobiet

Samobadanie piersi

Rak piersi to najczęściej spotykany nowotwór u kobiet w Polsce. Pierwszym i podstawowym badaniem, którego nawyk należy w sobie wyrobić jest samobadanie piersi. Zacznij jak najwcześniej, samobadanie powinno się wykonywać nawet już od 20 roku życia.

Kontrolę piersi powinno wykonywać się zawsze tydzień po okresie (samobadanie, USG, mammografię). Wahania hormonalne sprawiają, że przed miesiączką oraz w czasie jej trwania piersi mogą być opuchnięte i nadwrażliwe.

Badanie mammograficzne

Mammografia to zdjęcie radiologiczne piersi umożliwiające wykrywanie małych, niewyczuwalnych ręką zmian nowotworowych. Jej czułość ocenia się na 80-90%. Uznana za najlepszy sposób wykrywania wczesnego raka sutka u kobiet powyżej 40 roku życia. Obecnie mammografię wykonuje się w zaawansowanym systemie cyfrowym, co zdecydowanie zwiększa precyzję obrazowania i umożliwia powiększanie dowolnych fragmentów w celu dokładniejszej analizy.

Dzięki mammografii dowiesz się, jakie jest prawdopodobieństwo raka w przypadku rozpoznanej zmiany. Badanie umożliwi wybranie sposobu dalszego postępowania.

Profilaktyka raka jajnika

Rak jajnika jest niezwykle trudny do zdiagnozowania we wczesnej fazie, ponieważ rozwija się bezobjawowo. Świadomość istnienia choroby jest niska, w związku z tym pomijane są działania profilaktyczne. Jakie są główne czynniki ryzyka?

• wiek powyżej 50 roku życia
• przebycie menopauzy
• rak jajnika w rodzinie
• odziedziczone nieprawidłowe geny (BRCA1 i BRCA2) – 15% wszystkich zachorowań
• stymulacja owulacji
• niepłodność, bezdzietność
• endometrioza
• nadmierna masa ciała
• palenie papierosów

Diagnostyka raka jajnika – testy genetyczne

Jeśli w rodzinie wystąpił rak jajnika Pacjentki powinny poddać się badaniu genetycznemu na obecność mutacji genów BRCA1 i BRCA2. Uważa się, że u ponad 40% kobiet, które odziedziczyły uszkodzoną kopię genu BRCA1/2, rozwinie się rak jajnika, u ok. 70% rak piersi. Osoby z mutacją BRCA1/2 mają również większe prawdopodobieństwo zachorowania na raka trzustki czy prostaty. Wykonanie badania molekularnego mutacji w genach BRCA1/2  pozwala na wczesną identyfikację statusu nosicielstwa mutacji w tych genach. Wykrycie mutacji u osoby zdrowej stanowi wskazanie do objęcia jej nadzorem onkologicznym nakierowanym na wcześniejsze wykrycie raka.

Do głównych działań profilaktyki nowotworowej zalicza się:

• prowadzenie prozdrowotnego trybu życia
• ograniczenie czynników ryzyka
• regularne wizyty ginekologiczne (w tym wykonywanie USG przezpochwowego).

Profilaktyka raka szyjki macicy

Dane epidemiologiczne wskazują, że rak szyjki macicy jest drugim najczęściej występującym złośliwym nowotworem u kobiet. Na temat profilaktyki raka szyjki macicy krąży mit, z którym walka trwa od wielu lat. Mówi się, że profilaktyka nic nie daje. Nie jest to prawda! Są bardzo skuteczne metody pozwalające wykryć znamiona choroby na wczesnym etapie rozwoju takie jak np. cytologia.

Cytologia

Profilaktyczne wykonywanie cytologii jest podstawowym narzędziem do zapobiegania rozwoju raka szyjki macicy.  W początkowym stadium choroby rak nie powoduje dolegliwości bólowych, jednak znamiona stanu przednowotworowego (tzw. dysplazja szyjki macicy), mogą pojawić się na wiele lat przed rozpoznaniem choroby. Regularne badanie cytologiczne jest w stanie je wykryć, tym samym będąc skuteczną bronią w walce z rakiem szyjki macicy.

Test na HPV

Wirus HPV, znany również jako ludzki wirus brodawczaka, pełni kluczową funkcję w rozwoju wielu chorób. Chociaż w większości przypadków jest odpowiedzialny za łagodne patologie, niektóre jego genotypy mogą powodować transformację nowotworową prowadzącą do powstawania stanów przedrakowych i w konsekwencji raka. Szczególnie znaczącą rolę wirus HPV odgrywa w powstawaniu raka szyjki macicy u kobiet. Badanie HPV ma na celu wykrycie obecności DNA wysokoonkogennych typów wirusa. Wczesna i dokładna identyfikacja wirusa HPV umożliwia prawidłowe leczenie i profilaktykę choroby. Zakażenie, którymkolwiek z wysokoonkogennych typów wirusa HPV stwarza wysokie ryzyko wystąpienia choroby nowotworowej.

Profilaktyka kobiecych nowotworów to edukacja, regularne badania, takie jak mammografia, cytologia i testy genetyczne, oraz przełamywanie barier psychologicznych i emocjonalnych. Każda kobieta może znacząco zwiększyć swoje szanse na wczesne wykrycie i skuteczne leczenie nowotworów. Poprzez podnoszenie świadomości i zachęcanie do aktywnego uczestnictwa w programach profilaktycznych, mamy szansę zmniejszyć obawy związane z nowotworami i budować silniejsze, zdrowsze społeczeństwo wolne od strachu przed chorobami.

Źródła:

Nelson, Heidi D., et al. „Effectiveness of breast cancer screening: systematic review and meta-analysis to update the 2009 US Preventive Services Task Force recommendation.” Annals of internal medicine 164.4 (2016): 244-255. https://www.acpjournals.org/doi/full/10.7326/M15-0969 

Thomson, Cynthia A., et al. „Nutrition and physical activity cancer prevention guidelines, cancer risk, and mortality in the women’s health initiative.” Cancer prevention research 7.1 (2014): 42-53. https://aacrjournals.org/cancerpreventionresearch/article/7/1/42/50200/Nutrition-and-Physical-Activity-Cancer-Prevention