Zaczerwienienie, wysypka latem. Czy to alergia skórna?

Co roku latem czekam na pierwszą pacjentkę lub pacjenta z fitofotodermatozą czyli silnym zapaleniem skóry wywołanym przez kontakt z rośliną, a następnie ekspozycją na promieniowanie ultrafioletowe: phyto (roślina), photo (światło), dermathosis (zapalenie skóry).

Po usłyszeniu diagnozy pacjenci bardzo często są zdziwieni mówiąc: „przecież ja nie miałem kontaktu z  Barszczem Sosnowskiego”, nie mając świadomości, że nie tylko ta roślina może powodować silne reakcje na skórze. Dobrze jest zapamiętać, że istnieje wiele roślin, które zawierają substancje o działaniu fototoksycznym.

Reakcja fototoksyczna  wywołana jest przez fotoaktywne furokumaryny występujące w roślinach takich jak: dzika pietruszka, seler, liście marchwi, pasternak, ruta zwyczajna, dyptam jesionolistny, chryzantemy, piołun, osty, złocień, a także popularne limonki i cytryny.

Kto jest najbardziej narażony

Choroba występuje i nasila się zazwyczaj wiosną i latem. Osoby najbardziej narażone to osoby pracujące przy zbiorach, ogrodnicy, dzieci i dorośli zażywających kąpieli słonecznych na łąkach (trawa łąkowa zawiera rzepik pospolity!). Warto wspomnieć o osobach pracujących z kosiarkami do trawy. Często tacy pacjenci nosząc krótkie spodnie, zgłaszają się do przychodni z licznymi drobnymi zmianami na skórze, które powstają w miejscu kontaktu skóry z drobnymi fragmentami fototoksycznych traw. Zmiany  skórne występują również u rolników albo sprzedawców, którzy przenoszą duże ilości warzyw czy kwiatów, co może wywoływać na przykład  tylko bolesne zapalenie skóry dłoni.

Objawy zapalenia skóry

Pacjenci nie rzadko zgłaszają się na wizytę już z zaawansowanymi zmianami skórnymi. Początkowo odczuwa się pieczenie, wrażenie oparzenia słonecznego, ból oraz świąd. Na skórze pojawia się rumień, obrzęk, pęcherzyki oraz pęcherze. Często zmiany skórne  mają charakterystyczne nieregularne smugi, wzory, linie w miejscu kontaktu na ramionach, na nogach oraz twarzy czy szyi.

Plamy hiperpigemnatcyjne (ciemne przebarwienia skórne) w przeróżnych kształtach utrzymują się kilka tygodni nawet miesięcy. Objawy kliniczne nasilają się  podczas ponownej ekspozycji na promienie słoneczne.

Reakcja na Barszcz Sosnowskiego

Przykładem bardzo popularnej i znanej fitofotodermatozy, jest ta spowodowana kontaktem z Barszczem Sosnowskiego. Roślina pochodzi z rejonu Kaukazu, skąd została przeniesiona do środkowej i wschodniej części Europy, gdzie stała się inwazyjną i rozprzestrzeniła na rozległych obszarach. Sklasyfikowana w 1944 r., nazwana od nazwiska rosyjskiego botanika, badacza flory Kaukazu -Dmitrija Iwanowicza Sosnowskiego i opisana w 1970 roku przez gruzińską i radziecką botaniczkę Idę Panowną Mandenową. Kontakt z sokiem Barszczu Sosnowskiego powoduje przeniknięcie bardzo dużej ilości fototoksyn, co po ekspozycji na światło słoneczne i prowadzi do rozwoju olbrzymich pęcherzy, objawów oparzenia, które mogą wymagać nawet hospitalizacji szpitalnej.

Rumień i przebarwienia na skórze

Warto również wspomnieć o Berloque dermatitis (franc. Berloque-wisiorek).
W tym przypadku zapalenie skóry wywołane jest przez stosowanie kosmetyków, które zawierają  olejek bergamotowy (wody toaletowe, perfumy, płyny po goleniu itp.). Zmiany skórne pojawiają się na skórze szyi i mogą początkowo przybierać postać rumieniową, a często hiperpigmentacji jeżeli ekspozycja na słońce jest niewielka.

Uwaga na limonki

Inną częstą odmianą choroby jest tzw. choroba limonkowa. Limonki które również są bogate w olejek bergamotowy powodują podrażnienie. Najbardziej narażone są osoby uprawiające limonki albo przygotowujące z nich napoje w miejscu nasłonecznionym np. barmani. Objawy to  rozwój rumienia oraz ciemnej pigmentacji na palcach dłoni. Sok z limonki, a w mniejszym stopniu także sok z pomarańczy i cytryny bywa również przyczyną czerwieni wargowej, wtedy zmiany skórne mogą pojawić się więc wokół ust.

Jak sobie radzić z plamami na skórze

Bardzo ważne jest aby w momencie gdy pojawią się już zmiany skórne, unikać ponownych ekspozycji na słońce. Należy również zgłosić się do poradni dermatologicznej.

Wczesne i delikatne zmiany skórne można leczyć za pomocą miejscowych preparatów kortykosteroidowych. Natomiast w momencie pojawienia się silniejszej reakcji np. pęcherzy należy traktować je podobnie jak oparzenie. Można zastosować wilgotne okłady.

Autor tekstu:

lekarz Nowak-Guzowska Joanna – dermatolog, dermatolog dziecięcy