Anemia — co to jest, przyczyny, objawy, leczenie

Duża męczliwość i zauważalnie zmniejszona wydolność fizyczna jest pierwszym sygnałem, który powinien nas skłonić do konsultacji z lekarzem. Pacjenci mylą ten objaw ze zwykłym przemęczeniem. Łatwo anemię zbagatelizować i przegapić jej początkowe stadium. Wpływająca właśnie na początku jedynie na samopoczucie i wygląd (blada skóra), z czasem może stać się przyczyną rozwoju innych chorób.

Co to jest anemia?

Anemią określa się niedokrwistość związaną ze zmniejszeniem stężenia hemoglobiny (Hb), hematokrytu (Ht) i erytrocytów, czyli czerwonych krwinek we krwi. Następstwem tych niedoborów jest zmniejszenie zdolności krwi do transportu tlenu, a to z kolei pociąga za sobą zmniejszenie natlenowania tkanek i narządów.

Anemia może być przyczyną, ale i objawem, konsekwencją jakiejś innej choroby. Może zachorować na nią każdy z nas. A szczególnie narażone są dzieci, osoby starsze i kobiety w ciąży. W grupie ryzyka wymienić też można osoby chorujące przewlekle, po zabiegach chirurgicznych oraz kobiety z obfitymi krwawieniami miesięcznymi. Szczególną ostrożność powinni zachować weganie i wegetarianie.

Niedokrwistość, wbrew powszechnie krążącej opinii, nie zawsze wynika z niedoboru żelaza. Prawidłowe zdiagnozowanie przyczyn anemii jest zatem kluczem do powrotu do zdrowia. 

Przyczyny anemii

Anemia może wynikać z wielu czynników, są to między innymi:

• długotrwałe krwawienie, np. z przewodu pokarmowego czy narządów rodnych,
• nagła utrata dużej ilości krwi, np. wskutek wypadku,
• choroby, które wpływają na produkcję erytrocytów,
• nieprawidłowe funkcjonowanie szpiku kostnego, co w konsekwencji daje nieprawidłową produkcję czerwonych krwinek,
• reakcji autoimmunologicznych,
• uwarunkowań genetycznych powodujących szybszy rozpad erytrocytów.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje, że niedokrwistość rozpoznaje się przy spadku poziomu hemoglobiny:

• <11 g/dl u dzieci w wieku od 6 miesięcy do 6 lat,
• <12 g/dl u dzieci od 6. do 14. roku życia,
• <13 g/dl u mężczyzn,
• <12 g/dl u kobiet,
• <11 g/dl u kobiet w ciąży.

Rodzaje niedokrwistości

Anemia, czyli niedokrwistość jest dość skomplikowaną jednostką chorobową i ma wiele podtypów – rodzajów. Możemy mówić o:

• niedokrwistości pokrwotocznej, będącej wynikiem dużej lub przewlekłej utraty krwi,
• niedokrwistości aplastycznej, związanej z niewydolnością szpiku kostnego,
• niedokrwistości syderblastycznej, której przyczyną są zaburzenia w powstawaniu składnika hemoglobiny – hemu,
• niedokrwistości hemolitycznych, będących skutkiem nieprawidłowego rozpadu erytrocytów,
• anemii jako skutku niedoboru żelaza,
• anemii jako skutku niedoboru kwasu foliowego,
• anemii jako skutku niedoboru witaminy B12.

Objawy anemii

Choroba może mieć wiele przyczyn, ale jej objawy są podobne. Ich obecność i nasilenie uzależnione są od głębokości anemii i szybkości jej narastania i od stanu organizmu. Wśród najczęstszych symptomów choroby wymienia się:

• osłabienie,
• spadek tolerancji wysiłku fizycznego, łatwa męczliwość.

Ponadto objawom tym mogą towarzyszyć:

• bóle i zawroty głowy,
• uczucie kołatania serca, tachykardia,
• duszności,
• trudności w skupieniu uwagi i koncentracji,
• niskie ciśnienie krwi,
• blada skóra i błony śluzowe,
• szumy w uszach,
• zimne dłonie i stopy,
• łamliwość włosów i paznokci.

Nie wszystkie objawy będą obserwowane na jednym organizmie. Różne typy anemii mogą się też specyficznie objawiać, np. drętwienie kończyn górnych i dolnych często spotykane w niedokrwistości z niedoboru witaminy B12.

Diagnostyka anemii

Podstawowym badaniem jest morfologia krwi, a w niej parametry: liczba krwinek czerwonych (RBC), hemoglobina (Hb), hematokryt (Ht) oraz średnia objętość erytrocytu (MCV) i średnia zawartość hemoglobiny w erytrocycie (MCH). Dodatkowo poszerza się tę diagnostykę o zbadanie poziomu żelaza, ferrytyny, transferryny, kwasu foliowego i witaminy B12 oraz LDH, bilirubiny i haptoglobiny. Inne badania ustalane są indywidualnie.

Leczenie anemii

Leczenie anemii musi uwzględniać przede wszystkim jej przyczyny. W zależności od jej rodzaju często polega na suplementacji niedoboru powodującego niedokrwistość (np. żelaza czy kwasu foliowego), ale zawsze pod kontrolą lekarza. Jeśli niedokrwistość powstaje w przebiegu innych chorób, w takim przypadku podstawą jest ich leczenie. W niektórych typach anemii konieczne mogą być na przykład transfuzje. Zawsze jest to leczenie dostosowane do objawów i stanu zdrowia pacjenta.

Zapobieganie anemii

W przypadku gdy zaobserwujemy jakiekolwiek niepokojące symptomy, działajmy. Podstawą jest wykrycie niedokrwistość w jej początkowym stadium. Nie bójmy się profilaktyki. Badać trzeba się regularnie, co 12 miesięcy wykonywać podstawowe badania krwi. Ważna jest też dieta bogata w produkty pełnowartościowe, zawierająca witaminy B, żelazo i kwas foliowy, ryby, warzywa i owoce. Pojawienie się wymienionych wyżej objawów objawy powinny być konsultowane z lekarzem.

Konsultacja medyczna
dr n. med. Karolina Radomska, Hematolog
Centrum Medycznym Luxmed w Kraśniku