Dna moczanowa – objawy, przyczyny, leczenie, dieta
Rozpoczyna się najczęściej atakiem zapalenia pojedynczego stawu. Zazwyczaj jest to staw podstawy dużego palca stopy, ale mogą być również inne stawy: kolanowy, barkowy, palców rąk. Zwykle w nocy pojawia się trudny do zniesienia ból. Staw jest obrzęknięty, skóra nad nim zaczerwieniona i gorąca. Może pojawić się gorączka, dreszcze i uczucie ogólnego rozbicia.
Dolegliwości te mijają w ciągu kilku dni. Jeśli nie wdroży się odpowiedniego leczenia dny moczanowej, występują kolejne ataki, które są coraz częstsze i zajmują kolejne stawy. Po kilkunastu latach choroba przechodzi w fazę przewlekłą, w której objawy, choć o mniejszym nasileniu, występują stale.
Czym charakteryzuje się dna moczanowa i jakie są jej objawy? – z tym pytaniem zwróciliśmy się do reumatolog dr hab. n. med. Barbary Nieradko-Iwanickiej.
Dna moczanowa dotyczy 2,5-6,2% populacji. Najczęstsza lokalizacja w tej chorobie to zapalenie stawu śródstopno-palcowego palucha. Spowodowana jest odkładaniem w tkankach kryształów moczanu sodu. Najczęściej zajmuje stawy, co zazwyczaj objawia się atakami bardzo silnego bólu, obrzękiem i ograniczeniem ruchomości zajętego stawu.
Choroba przebiega w kilku etapach:
- bezobjawowego podwyższenia stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi (hiperurykemii), czyli >6mg/dl
- napadów ostrego zapalenia stawów (najczęściej jest to podagra, czyli zapalenie stawu śródstopno-palcowego stopy)
- okres międzynapadowy
- okres przewlekłego zapalenia stawów
Z czasem, odkładające się w stawach złogi kryształów moczanu sodu powodują niszczenie chrząstki i nasad kostnych, a także otaczających ścięgien i więzadeł, co prowadzi do zniekształceń stawów i niesprawności.
Złogi kryształów powstają również w innych miejscach organizmu, formując tzw. guzki dnawe. Na skórze pojawiają się najczęściej na małżowinach usznych i w okolicy stawów stóp i rąk. Niekiedy dochodzi do ich bolesnego zapalenia. Guzki dnawe pojawiają się również w narządach wewnętrznych. Mogą być na tyle duże, że uciskają okoliczne nerwy, wywołując m.in. zespół cieśni kanału nadgarstka, dlatego czasami konieczne jest ich operacyjne usunięcie.
W zaawansowanym stadium choroby dochodzi do uszkodzenia różnych narządów wewnętrznych – głównie choroby nerek i kamicy moczowej. Choroba ta znacznie pogarsza jakość życia pacjentów.
Przyczyną dny moczanowej jest odkładanie się kryształków moczanu sodu. Dlaczego tak się dzieje?
Przy dnie moczanowej stężenie kwasu moczowego jest większe niż w zdrowym organizmie (hiperurykemii), a wynika to z jego nadmiernej produkcji lub zmniejszonego wydalania z organizmu. Sama hiperurykemia nie jest jeszcze chorobą. Dna moczanowa rozwija się tylko u co dziesiątej osoby ze zwiększonym stężeniem kwasu moczowego. Nie wyjaśniono dotychczas, dlaczego tak jest.
Jak często występuje dna moczanowa?
Dna moczanowa występuje głównie u mężczyzn w średnim i starszym wieku. Rzadziej chorują kobiety, u których choroba rozwija się po menopauzie. W ostatnim czasie daje się zauważyć wzrost zachorowań również u pacjentów młodszych. Częstość występowania dny moczanowej zwiększa się wraz z innymi chorobami cywilizacyjnymi – nadwagą, otyłością, nadciśnieniem tętniczym, chorobą niedokrwienną serca, cukrzycą.
Co sprzyja rozwojowi choroby?
Jako jeden z głównych czynników wymienia się dietę bogatą w puryny (mięso, podroby, owoce morza). Podobnie nadużywanie alkoholu (zwłaszcza piwa). Niektóre leki, jak: kwas acytylosalicylowy, leki moczopędne również zwiększają stężenie kwasu moczowego. Niekiedy dna jest uwarunkowania genetycznie
Jak rozpoznać dnę moczanową? Jakie badania należy zrobić?
W przypadku podejrzenia dny moczanowej należy kilka razy oznaczyć stężenie kwasu moczowego we krwi (z reguły jest znacznie zwiększone). Konieczne jest też wykonanie prób nerkowych dla wykluczenia przewlekłej choroby nerek jako pierwotnej przyczyny wzrostu stężenia kwasu moczowego we krwi. Trzeba jednak pamiętać, że w trakcie ostrego napadu dny stężenie kwasu moczowego może być prawidłowe.
Żeby potwierdzić dnę moczanową, należy wykonać ocenę płynu stawowego pod mikroskopem w celu sprawdzenia, czy są w nim kryształy moczanu sodu.
Oprócz badań laboratoryjnych wykonuje się zdjęcia RTG, na których możemy sprawdzić, czy nie ma nadżerek lub zwężenia szczeliny stawowej oraz guzków dnawych. Pomocnym badaniem przy dnie moczanowej jest także USG stawów. Należy też wykluczyć, czy pacjent nie cierpi na inny rodzaj zapalenia stawów np. na reumatoidalne zapalenie stawów.
Jakie są sposoby leczenia dny moczanowej? Jaka dieta na dnę moczanową?
Celem leczenia jest utrzymanie stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi poniżej 6mg/dl (360µmol/l), a w przypadku pacjentów z ciężką dną z obecnością guzków dnawych i częstymi napadami zapalenia stawów <5mg/dl (300 µmol/l).
Podstawą zapobiegania napadom jest dieta ubogopurynowa. Zaleca się rezygnację z piwa i stężonych alkoholi. Proponuje się dietę alkalizującą, czyli bogatą w warzywa (z wyjątkiem strączkowych) oraz nabiał, ponieważ w alkalicznym środowisku trudniej wytrącają się kryształy moczanu sodu. Dieta jest wystarczającym zaleceniem dla pacjentów z hiperurykemią bezobjawową (czyli tych, u których stwierdzono podwyższone stężenie kwasu moczowego we krwi, ale nie mieli dotąd ostrego zapalenia stawu). Warto skonsultować się z dietetykiem.
W leczeniu ostrego napadu dny moczanowej stosuje się niesterydowe leki przeciwzapalne, które pomagają opanować ból i stan zapalny stawu. Przy pierwszym napadzie przepisuje je lekarz pierwszego kontaktu. Niekiedy istnieją wskazania, by podać leki sterydowe, ale należy pamiętać o ich licznych działaniach ubocznych (podnoszą ciśnienie tętnicze krwi oraz poziom glukozy we krwi, sprzyjają osteoporozie). Taką decyzję zwykle podejmuje reumatolog.
Leczenie dny moczanowej opiera się na obniżaniu stężenia kwasu moczowego, zapobieganiu kolejnym napadom dny oraz eliminacji złogów moczanu sodu z tkanek.
Dziękujemy za rozmowę
Informacje zawarte w tym artykule mają charakter ogólnoinformacyjny i edukacyjny. Nie zastępują one profesjonalnej porady medycznej, diagnozy czy leczenia. Zaleca się konsultację z lekarzem lub innym wykwalifikowanym pracownikiem ochrony zdrowia w celu uzyskania porady dotyczącej konkretnych objawów, dolegliwości czy stanu zdrowia.