Najczęstsza przyczyna nadczynności tarczycy -choroba Graves-Basedowa
Choroba Graves-Basedowa jest chorobą autoimmunologiczną, będącą najczęstsza przyczyna nadczynności tarczycy. Istotą choroby jest obecność przeciwciał pobudzających tarczycę do zwiększonej produkcji hormonów, co prowadzi do rozwoju objawów nadczynności tarczycy. Sam gruczoł również ulega rozrostowi, pojawia się wole miąższowe oraz mogą wystąpić objawy pozatarczycowe: wytrzeszcz gałek ocznych (orbitopatia), obrzęk przedgoleniowy i niebolesny obrzęk palców rąk lub niekiedy stóp z towarzyszącym podokostnowym zgrubieniem kości (akropachia).
Choroba ta może rozwijać się w każdej grupie wiekowej, dziesięciokrotnie częściej występuje u kobiet.
Przyczyny choroby Graves-Basedowa
Pojawienie się autoprzeciwciał przeciwko receptorowi TSH (TRAb-thyrotropin receptor antibodies) wynika z zaburzeń funkcjonowania układu immunologicznego. Mechanizm tego zjawiska nie jest dokładnie znany. Rozwój choroby zależy od interakcji pomiędzy czynnikami genetycznymi, jak i środowiskowymi.
Należą do nich m.in.:
- Predyspozycja dziedziczna – odgrywa istotną rolę i ma charakter wielogenowy, udział genów ocenia się na 80%.
- Palenie tytoniu – zwiększa około 2-krotnie ryzyko nadczynności tarczycy, wpływa niekorzystnie na skuteczność leczenia i ok. 7–8-krotnie zwiększa ryzyko rozwoju orbitopatii.
- Stres emocjonalny – jest jednym z czynników wyzwalających rozwój choroby.
- Nadmiar jodu w diecie.
Obraz kliniczny nadczynności tarczycy u dorosłych
1. Nadczynność tarczycy
Objawy nadczynność tarczycy to:
- Utrata masy ciała (pomimo często dobrego apetytu), osłabienie, uczucie gorąca,
- niepokój, drażliwość, pobudzenie psychoruchowe, trudności w skupieniu uwagi, bezsenność, drżenie rąk,
- wzmożona potliwość i przekrwienie skóry, łatwo wypadające, cienkie i łamliwe włosy; cienkie i łamliwe paznokcie,
- osłabienie siły mięśniowej,
- kołatanie serca, zaburzenia rytmu serca,
- częste wypróżnienia lub biegunka,
- czasami zmniejszenie libido, zaburzenia wzwodu, ginekomastia, rzadkie miesiączki lub wyjątkowo brak miesiączki.
1. Wole miąższowe
Wole miąższowe (rzadziej postać guzkowa wola) powoduje powiększenie obwodu szyi.
1. Zmiany oczne
Jawna orbitopatia występuje u ok. 25% chorych, mogą obejmować objawy wynikające z pobudzenia współczulnego układu nerwowego – bardzo szeroko otwarte oczy (wrażenie wpatrywania się), a także rzadkie mruganie. Ponadto może wystąpić wytrzeszcz gałek ocznych (orbitopatia).
1. Dermopatia (2-3% chorych)
Rzadkim objawem jest obrzęk przedgoleniowy u pacjentów, który objawia się obrzękiem goleni bez zajęcia stóp (dermopatia).
1. Akropachia (<1% chorych)
Wyjątkowo rzadkim objawem jest akropachia tarczycowa, czyli stan, w którym końce palców rąk stają się pogrubiałe i zaokrąglone.
| Najbardziej typową cechą choroby Gravesa i Basedowa jest jej nawracający przebieg, z okresami zaostrzeń i remisji (wycofywanie się objawów). |
Rozpoznanie nadczynności tarczycy
Wstępne podejrzenie choroby może być wysunięte na podstawie wywiadu i badania fizykalnego, jednak pewne rozpoznanie wymaga wykonania badań dodatkowych:
- stężenia hormonów, które świadczą o funkcjonowaniu tarczycy – badania TSH (zazwyczaj zmniejszone), FT3 i FT4 (zwiększone),
- przeciwciał, ich stężenie jest zazwyczaj zwiększone (zwłaszcza antyTSHR (TRAb) najbardziej charakterystyczne),
- USG tarczycy – charakterystyczna jest obniżona echogeniczność miąższu tarczycy oraz wzmożone unaczynienie i powiększenie gruczołu (tzw. wole naczyniowe).
Leczenie nadczynności tarczycy
Głównym celem leczenia nadczynności tarczycy w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa jest osiągnięcie eutyreozy, czyli prawidłowego poziomu hormonów tarczycowych.
Istnieją trzy główne metody leczenia choroby Gravesa Basedowa:
- leczenie farmakologiczne,
- leczenie jodem promieniotwórczym,
- leczenie operacyjne – wycięcie tarczycy.
Zazwyczaj zaczyna się od leczenia farmakologicznego, a w razie nawrotu nadczynności tarczycy preferuje się postępowanie radykalne – leczenie radiojodem lub operacyjne.
Leczenie farmakologiczne
W leczeniu stosowane są leki przeciwtarczycowe, które nie tylko hamują wytwarzanie hormonów tarczycy, lecz działają także immunosupresyjnie na tarczycę, w wyniku czego zmniejsza się stężenie przeciwciał TRAb. Leczenie farmakologiczne stosuje się zazwyczaj przynajmniej przez 12–18 miesięcy. Celem leczenia jest uzyskanie eutyreozy (normalizacja wszystkich hormonów) oraz osiągnięcie remisji immunologicznej (obniżenie się poziomu przeciwciał TRAb).
Wszyscy chorzy na chorobę Gravesa i Basedowa powinni zaprzestać palenia tytoniu, ponieważ jest ono istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju oraz cięższego przebiegu orbitopatii.
Leczenie jodem promieniotwórczym
W wielu przypadkach wystarcza jednorazowe podanie dawki promieniotwórczego jodu niszczącej, nadczynną tkankę tarczycy.
Leczenie radiojodem szczególnie stosuje się u:
- chorych w starszym wieku, u których choroby współistniejące zwiększają ryzyko operacyjne,
- chorych mających przeciwwskazania do leczenia lekami przeciwtarczycowymi,
- kobiet, które planują ciążę.
Leczenie operacyjne
Leczenie operacyjne jest preferowane w przypadku dużego wola o objętości > 80 ml, podejrzenia raka tarczycy, obecności dużych guzków, u pacjentów z umiarkowaną i ciężką aktywną orbitopatią Gravesa. Jest alternatywą leczenia jodem promieniotwórczym u kobiet planujących ciążę.
Ostateczną decyzję o wyborze leczenia podejmuje lekarz w porozumieniu z pacjentem.
dr n. med. Ewa Obel
Specjalista z zakresu endokrynologii
Informacje zawarte w tym artykule mają charakter ogólnoinformacyjny i edukacyjny. Nie zastępują one profesjonalnej porady medycznej, diagnozy czy leczenia. Zaleca się konsultację z lekarzem lub innym wykwalifikowanym pracownikiem ochrony zdrowia w celu uzyskania porady dotyczącej konkretnych objawów, dolegliwości czy stanu zdrowia.